Przyszłość należy do empatii! Drugi dzień konferencji SPIN 2025: ,,Zaufanie – to skomplikowane?”

Z wielką radością gościliśmy w środę w Kortosferze – Centrum Popularyzacji i Innowacji Nauki w Olsztynie przedstawicieli środowiska akademickiego, ministerialnego i samorządowego, którzy podkreślali znaczenie realizowanej przez Stowarzyszenie SPIN przerzucania mostów miedzy nauką a społeczeństwem oraz inicjowanie rozwoju w oparciu o krytyczne i kreatywne myślenie. W inauguracji drugiego dnia konferencji wzięli udział: Barbara Szelewa-Kropiwnicka, Dyrektor Departamentu Analiz Strategicznych i Popularyzacji Nauki w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Kacper Lawera, Dyrektor Departamentu Komunikacji w Ministerstwie Edukacji Narodowej i prezes Fundacji Science Academy, Jakub Klepański, zastępca dyrektora Departamentu Kultury w urzędzie marszałkowskim oraz prof. Jerzy Przyborowoski, rektor Uniwersytetu Warmińsko Mazurskiego w Olsztynie.

Niedawno obchodziliśmy 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika, który na Warmii spędził ponad 40 lat życia. Zajmował się m.in. ekonomią, w tym traktat o monecie, w którym wskazywał, że zły pieniądz wypiera dobry – podobnie dzieje się nieraz z informacją – mówi prof. Jerzy Przyborowoski, rektor UWM. – Trudno jest przebić się do społeczeństwa z wiedzą naukową i rzetelną informacją, które nie wpisują się w trendy populistyczne. Dlatego popularyzacja nauki jest rzeczą absolutnie kluczową.

W tym kontekście ważną rolę do spełnienia mają jednostki specjalizujące się w popularyzacji i komunikacji nauki, które mają silny społeczny kredyt zaufania. Na ogromny potencjał w tym kontekście zwracał uwagę Mateusz Pikuliński, prezes Stowarzyszenia Społeczeństwa i Nauka SPIN oraz dyrektor Kosfery – Centrum Popularyzacji i Innowacji Nauki w Olsztynie: Jako Stowarzyszenie SPIN jesteśmy bardzo mocnym narzędziem. Pamiętajmy o tym, że to przepotężna sieć, którą można wykorzystywać w realizacji planów edukacyjnych ministerstwa.

Poranny program zakończył świetny wykład dra Konrada Maja, psychologa społecznego, kierownika i założyciela Centrum HumanTech na Uniwersytecie SWPS w Warszawie oraz pioniera badań eksperymentalnych w obszarze interakcji robot – człowiek w Polsce. Czy ufamy maszynom tak samo, jak ludziom? W swoim wystąpieniu prelegent opowiedział o wynikach badań eksperymentalnych nad tym, jak bardzo jesteśmy skłonni ulegać sugestiom humanoidalnych robotów. Przedstawił także m.in. koncepcję „heurystyki maszyny” (czyli uproszczonego sposobu, w jaki oceniamy technologię), zjawisko „data donation” (czyli dobrowolnego przekazywania danych) czy roli antropomorfizmu – tendencji do przypisywania maszynom ludzkich cech.

Będziemy musieli stawić czoła rozmaitym wyzwaniom i podważaniu zaufania, bo będziemy coraz bardziej kwestionować to, co do nas dociera. Kiedyś mówiło się „zobaczyć znaczy uwierzyć”, dzisiaj możemy to sobie darować. Ostatnio pojawił się model Sora 2, który generuje obrazy w bardzo realistyczny sposób. Możemy jakąś postać historyczną, np. Michaela Jacksona czy Martina Luthera Kinga osadzić we współczesnym kontekście i ożywić. Odwzorowany jest także głos. Z pewnej perspektywy jest to atrakcyjne, ale można sobie zadać pytanie, co dalej z tego będzie i na ile my będziemy w ogóle w stanie ufać temu, co widzimy – zwracał uwagę dr Konrad Maj, konkludując, że szeroki dostęp do sztucznej inteligencji może z jednej strony obniżyć społeczne zaufanie, jednocześnie zwiększając zaufanie do samej technologii jako naszych doradców, współpracowników i przyjaciół.

Modele językowe będą coraz bardziej rzetelne i coraz bardziej obdarzane zaufaniem. Dr Maj jest także zdania, że media społecznościowe stracą niemal całkowicie swoją wiarygodność. Coraz większa antropomorfizacja AI, obejmująca modele językowe, roboty i awatary, wywoła silne przywiązanie użytkowników. Jednocześnie rosnąć będzie poczucie osamotnienia oraz spadek więzi międzyludzkich, co może prowadzić do pogłębiającej się izolacji społecznej.

W trakcie następnych paneli dyskusyjnych, wykładów i warsztatów szukaliśmy odpowiedzi na wyzwania, z którymi zmagamy się na co dzień w naszej pracy. Czy możliwa jest popularyzacja nauki w rytmie scrollowania? Jak w przystępny sposób ukazać niebanalne zastosowania matematyki w centrach nauki? Jak o nauce mówić do zetek? W środę skupialiśmy się na formatach i narracjach, które przyciągają uwagę i budują zaufanie. Uczestnicy mieli okazję poznać strategie storytellingowe, wizualne oraz techniki fizyczno-sensoryczne, które pomagają przebić się przez szum informacyjny, gdzie emocje często mają większe znaczenie niż fakty. W trakcie wystąpień prelegenci i prelegentki przedstawili również dobre praktyki tworzenia angażujących wystaw interaktywnych czy wzmacniania kultury zaufania oraz współpracy w zespołach składających się z osób z różnych pokoleń.

Rozmowa prof. Szymona Drobniaka, dr Filip Turza oraz Olgi Lis uświadomiła, w jaki sposób połączenie wiedzy przyrodniczej z aktualnym postępem biomedycznym może dać szansę na skuteczniejszą walkę ze sceptycyzmem wobec nowoczesnej medycyny:

Przyroda oferuje szeroki wachlarz mechanizmów walki z patogenami, jednak w przypadku ludzi – ze względu na złożoność naszego organizmu i nieustanny postęp cywilizacyjny – często konieczne jest tworzenie syntetycznych substancji. To z kolei bywa przyczyną tzw. lęku przed nieznanym – podkreślał prof. Szymona Drobniaka w trakcie debaty ,,Sceptycyzm w przyrodzie? Raczej nie! – od człowieka do mrówek”. To było hipnotyzujące wydarzenie!

Dzień zakończyliśmy spacerem po Olsztynie, podczas którego odkrywaliśmy historię i kulturę stolicy województwa warmińsko-mazurskiego. Czy wiedzieliście, że w granicach Olsztyna znajduje się aż 16 jezior a w budynku Książnicy Polskiej znajduje się jedna z najstarszych i wciąż używanych wind osobowych w Polsce? My też nie! Kolejną atrakcją wieczoru było zwiedzanie zakamarków Teatru im. Stefana Jaracza, po których oprowadził nas zastępca dyrektora Andrzej Fabisiak. Tam też odbyła się uroczysta gala, w trakcie której wysłuchaliśmy wykładu dr hab. Leszka Błaszkiewicza, prof. UWM, o tym, jak budujemy i niszczymy zaufanie do nauki i naukowców. Omówione zostały rzeczywisty i stereotypowe wizje naukowca oraz elementy, które motywują do pracy naukowej.

Naukowca napędza przede wszystkim chęć poznania. To niezwykłe uczucie, gdy odkrywamy coś nowego — te dreszcze i ciarki, które przechodzą po plecach. Oby jak najczęściej! – dzielił się emocjami towarzyszącymi procesowi naukowemu prof. Błaszkiewicz.

Prelegent odnosząc się do historii nauki, przywołał przykłady związane z nauką na manowcach, spektakularnymi potknięciami i kompromitującymi wpadkami, które mogą nadwątlić zaufanie do aparatu naukowego.

Ostatnim akordem środowego programu był koncert „Teatralne Wibracje” w wykonaniu Jazz Quarte. W skład zespołu wchodzą Daniela Bałabańska, Marcin Urban, Łukasz Banaszkiewicz i Konrad Żołnierek. Lekkość, z jaką bawili się muzyką, zachwycała, a wyjątkowa umiejętność oddania emocji i sztuka muzycznej komunikacji podczas występu zapewniły uczestnikom konferencji niezapomniane przeżycie.